عنوان کتاب : نقد و حقیقت

نویسنده :رولان بارت

مترجم :  شیرین دخت دقیقیان

ناشر : حرفه هنرمند

نویسنده نقد: مرتضی صدیقی فرد

معرفی کلی اثر و مؤلف آن
کتاب نقد و حقیقت اثری از نظریه‌پرداز و نشانه‌شناس فرانسوی، رولان بارت می‌باشد که در یک مجلد 90 صفحه‌ای در قطع وزیری و با جلد شومیز برای نخستین بار در سال 1377 توسط نشر مرکز به زبان فارسی منتشر گردید و تا سال 1397، به چاپ نهم خود رسیده است.
رولان بارت، نویسنده و فیلسوف نام آشنای فرانسوی که شهرت خود را مدیون آثارش در زمینه‌ی نشانه شناسی و نقد ادبی است، دو رویکرد ساختگرایی و پساساختگرایی را در مسیر آثار خود پیش گرفت. بارت نقد و حقیقت را در سال 1966 در بحبوحه‌ی مباحثه‌ی قلمی دو جناح نقد نو و نقد قدیمی در فرانسه، در پاسخ به محافل کهنه‌اندیش ادبی و دانشگاهی نوشت و در آن از نقد نو که آن را نقد تأویلی نامید، در مقابل نقد کهنه و به قول بارت نقد فرهنگستانی دفاع نمود.
تحلیل بیرونی و خاستگاه اثر و مؤلف آن
عنوان اصلی کتاب Critique et verite می‌باشد که در سال 1966 در فرانسه به چاپ رسید. پس از آن در 1987 با عنوان Critism and truth به زبان انگلیسی ترجمه گردید و سپس به زبان‌های دیگری از جمله عربی و فارسی برگردانده شد.
شیرین‌دخت دقیقیان، مترجم کتاب نقد و حقیقت، قبل از ترجمه‌ی این اثر، کتاب اسطوره‌ شناسی بارت را در سال 1375 ترجمه نمود و پس از آشنایی با زبانِ نوگرا و نگارش پیچیده‌ی نوشته‌های بارت، به ترجمه‌ی نقد و حقیقت پرداخت. بعد از آن نیز ترجمه‌ی کتاب درجه‌ی صفر نوشتار را از همین نویسنده به سرانجام رسانید که با توجه به تسلط مترجم به دو زبان انگلیسی و فرانسه، ترجمه‌هایی روان و دقیقی به حساب می‌آیند.
کتاب نقد و حقیقت در واقع پاسخی است از سوی بارت به هواداران نقد فرهنگستانی نظیر ریموند پیکار که به نقد بارت هجمه‌ی تندی وارد کردند. پیکار در نقدی که به کتاب درباره‌ی راسین بارت نوشته بود نقد بارت را جریانی هذیان‌آلود، جلوه فروشانه و تهی ارزیابی نمود. یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که سرآغاز این کشمکش‌ها میان جریان نقد نو و فرهنگستانی به کتاب اسطوره‌ شناسی بارت بر‌می‌گردد؛ آنجایی که بارت نقد کهنه یا فرهنگستانی را نقدی لال و کور قلمداد کرد.
تحلیل درونی و جایگاه اثر
کتاب نقد و حقیقت شامل سه بخش می‌باشد که اولین بخش آن گفتاری از سوی مترجم است. در این بخش مترجم به مقایسه‌ی جایگاه ناقد در گذشته (که خواننده‌ای همه چیز‌دان بود) و بعد از آن می‌پردازد و تعریف بارت را از جایگاه ناقد تبیین می‌کند. سپس به تقسیم‌بندی نقد فرهنگستانی و نقد تاویلی پرداخته و نمایندگانی از هر کدام را معرفی می‌کند.
بخش دوم کتاب که در واقع فصل اول از نوشته‌های بارت است، با تعریفی از نقد حقیقت‌نما بر اساس پایه‌گذاری فن گفتار توسط ارسطو آغاز می‌شود. سپس به هنجارهای نقد حقیقت‌نما می‌پردازد و آن‌ها را به چالش می‌کشد. این هنجارها شامل ابژکتیویته، سلیقه و وضوح هستند. بارت معتقد است از دید حقیقت‌نمایی نقد باید نه از ابژه‌ها درست شده باشد، چون بیش از اندازه پیشِ پا افتاده‌اند و نه از ایده‌ها، زیرا فکرت‌ها بیش از اندازه مجردند، بلکه باید تنها از ارزش‌ها تشکیل شده باشد.
در هنجار وضوح، اصرار به منطقی بودن زبان فرانسه و ساختار آن و محکومیت برخی واژگان جدید را از جانب کلاسیک‌ها اشتباه می‌داند و در نهایت معتقد است نقد قدیمی دچار بی‌نمادی است، بدین معنا که ناتوان از دیدن و بکار بردن نمادها، یعنی هم‌زیستی معناها است.
در بخش سوم کتاب، بارت به پی‌ریزی دانش ادبیات می‌پردازد و مرزبندی میان این دانش و کار نقادی را مشخص می‌کند. برای اثر ادبی معنای چندگانه تعریف می‌کند و این چندگانگیِ معناها را دانش ادبیات می‌نامد و سخنی که می‌خواهد یک معنای خاص به اثر بدهد، نقد ادبی نام می‌گیرد. در واقع دانش ادبیات را آن معنای تهی قلمداد می‌کند که دربرگیرنده‌ی همه‌ی معناهای ممکن است.
رولان بارت در کتاب نقد و حقیقت به معرفی دو تن از نقادان سبک نقد نو، گاستون باشلار و ژرژ باتای، می‌پردازد. باشلار در کتاب حق رویاپردازی به نقد آثار لافونتن، ادگار آلن‌پو، مالارمه، میشله و نقاشانی چون شاگال و ون‌گوک می‌پردازد. ژرژ باتای نیز در مجموعه‌های نقادی خود نظیر ادبیات و شعر، آثار کسانی نظیر امیلی برونته، بودلر، میشله، ساد، کافکا و ویلیام بلیک را به ورطه‌ی نقد گذاشته است.
نقد و ارزیابی اثر: نقد درون ساختاری و نقد برون ساختاری
در کتاب‌شناسی آثار بارت، کتاب نقد و حقیقت از جایگاه مهمی برخوردار است، چرا که بارت در این اثر از نگاه ساختگرایی در آثار اولیه‌اش نظیر درجه‌ی صفر نوشتار، میشله، اسطوره‌شناسی و درباره‌ی راسین به نگاه پسا‌ساختگرایی و هرمنوتیک نزدیک می‌شود. بر خلاف رویکرد ساختگرایی‌ رولان بارت که به زبان شناسی و نشانه شناسی توجه زیادی داشت در نگاه پساساختگرایی‌اش، چیزی که در متن حرف نخست را می‌زند، خلأ سوژه، ابهام محض و معنای تهی است.
در نهایت می‌توان به این نکته اشاره کرد که اگر چه کتاب نقد و حقیقت، کتابی کامل و بسیار وزین است، ولیکن به دلیل مضمون کتاب و لغاتی که گاهاً از فرانسه به انگلیسی و سپس به فارسی ترجمه شده‌اند، جای خالی یک واژه‌نامه در انتهای کتاب احساس می‌شود.